ΖΗΣΕ ΣΑΝ ΕΛΛΗΝΑΣ

ΔΙΑΓΕΙΝ ΕΛΛΗΝΙΚΩΣ

«Αἰσχρὸν εἰ ὄνομα μὲν ἔχειν τινός,

τὸ δὲ εἶδος αὐτοῦ μή ἔχειν»

Ἀπολλώνιος ὁ Τυανεὺς

Ἐάν ἔχῃς τὸ ὄνομα «Ἕλλην», θὰ πρέπει νὰ ἔχῃς καὶ τὸ Ἑλληνικὸν «εἶδος». Δηλαδὴ νὰ συμπεριφέρεσαι, νὰ ζῇς, νὰ διάγῃς ὡς Ἕλλην. Παραθέτω κάποιες ἀρχὲς πού, κατὰ τὴν γνώμη μου, σοῦ ἐπιτρέπουν νὰ τὸ ἐπιτύχῃς.

1. Ὁ ἀνθρώπινος βίος εἶναι σύντομος καὶ μόνη δικαίωσίς του εἶναι ἡ ἐκπλήρωσις τοῦ καθήκοντος. Ἡ θνητότης ἐπιβάλλει τὴν πρόσδωσιν νοήματος στὴν ζωή.

2. Ὁ θεῖος (φυσικός) νόμος ὑπερέχει τοῦ ἀνθρωπίνου (θετοῦ) (Ἀντιγόνη).

3. Ὁ ἄνθρωπος εἶναι σῶμα - ψυχή – πνεῦμα καὶ εἶναι ὁλοκληρωμένος ὅταν τὰ τρία στοιχεῖα του βρίσκονται σὲ ἁρμονία (Πλάτων).

4. Ὁ ἄνθρωπος ἀξίζει αὐτὸν τὸν τίτλο μόνον ὅταν ζεῖ μὲ τιμὴν καὶ ἐν ἀνάγκῃ πεθαίνει γι’ αὐτήν (Ἀχιλλεύς).

5. Ὁ ἀνταγωνισμὸς εἶναι θετικὸ στοιχεῖο τοῦ κοινωνικοῦ βίου ὅταν διεξάγεται ἐντίμως, μὲ ὅρους (ἰσονομία, ἰσηγορία) ποὺ νὰ ἐξασφαλίζουν τὴν διάκρισι τοῦ πράγματι καλύτερου = τοῦ Ἀρίστου.

6. Δικαιοσύνη εἶναι τὸ κατ’ ἀναλογίαν ἴσον = ὁ καθένας προσφέρει καὶ λαμβάνει ἀναλόγως πρὸς τὴν ἀξία του.

7. Ἡ ἀξία τοῦ ἀνθρώπου δὲν καθορίζεται ἀπὸ τὰ ὑλικὰ ἀγαθὰ ποὺ κατέχει, ἀλλὰ ἀπὸ τὴν Ἀρετή του.

8. Ὁ ἄνθρωπος, ὡς μέρος τοῦ Ὅλου, ὀφείλει νὰ διάγῃ έν ἁρμονίᾳ πρὸς αὐτὸ καὶ ὄχι νὰ τὸ ὑποδουλώσῃ, χρησιμοποιώντας το ἀκρίτως  γιὰ τις δικές του ἐπιδιώξεις. Στὴν δεύτερη περίπτωσι, ἔχουμε ἀπόπειρα τοῦ μέρους νὰ ἀρθῇ ὑπεράνω τοῦ Ὅλου καὶ νὰ τὸ ὑποτάξῃ – δηλαδὴ τὴν Ὕβριν.

9. Νόημα τοῦ βίου  εἶναι ἡ διαρκῆς ζήτησις τῆς Ἀληθείας, τοῦ Καλοῦ, καὶ τοῦ Ὡραίου. Ζεῖ κάποιος ὀρθῶς, στὸν βαθμὸ ποὺ ἀνελίσσεται πρὸς αὐτοὺς τοὺς σκοπούς.

10. Ἡ αὐταρχική, ἀνελαστικὴ σχέσις ἐξουσιάζοντος -ἐξουσιαζομένου εἶναι ἴδιον τῶν βαρβάρων.

11. Καμμία γνώμη δὲν εἶναι ἡ μόνη ὀρθή. Ἁπλῶς συμπίπτει ἤ διαφέρει ἀπὸ μίαν ἄλλην.

12. Ἡ ἀπόκτησις γνώσεως ἀπαιτεῖ τὴν καταβολὴν τιμήματος (Προμηθεύς).

13. Ὁ ἄνθρωπος ἀτομικῶς καὶ ἡ ἀνθρωπότης συνολικῶς, ἔχουν ὅρια ποὺ μποροῦν νὰ τὰ διευρύνουν ἀλλὰ ὄχι νὰ ἐξαλείψουν (Ἡρακλῆς, Ὀρφεύς, Ἀχιλλεύς).

14. «Ἥλιος γὰρ οὐκ ὑπερβήσεται μέτρα· εἰ δὲ μὴ Ἐρινύες μιν Δίκης ἐπίκουροι ἐξευρήσουσιν» (Ἡράκλειτος). Ἡ μεγαλομανία εἶναι αὐτοκαταστροφική.

15. Ὁ ἄνθρωπος πρέπει νὰ ζῆ μὲ ἠθικὴ καὶ δικαιοσύνη (Ἕκτωρ).

16. Ὁ ἄνθρωπος εἶναι μέλος τῆς ἀνθρωπότητος, τῆς κοινωνίας, τῆς Πολιτείας καὶ ὀφείλει νὰ ἔχη συναίσθησιν τοῦ καθήκοντός του πρὸς τὸ σύνολο.

17. Βασικὸ γνώρισμα τοῦ ἀξίου ἀνθρώπου εἶναι ἡ ζήτησις ἀληθείας.

18. Ἡ ἀλήθεια προκύπτει μὲ τὸν πολυφωνικὸ διάλογο καὶ εἶναι σύνθεσις διαφόρων συνιστωσῶν.

19. Ὁ διάλογος δὲν ἀπολήγει σὲ ὁριστικὸ συμπέρασμα. Παρατίθενται οἱ διάφορες καὶ συχνὰ ἀντίθετες ἀπόψεις – γνῶμες ἐπὶ τοῦ συζητουμένου θέματος καὶ ὁ ἀναγνώστης ἤ ἀκροατής, ἀφήνεται ἐλεύθερος νὰ συναγάγει τὸν «καθόλου ὁρισμόν».

20. Ὁ ἄνθρωπος ἔχει τὴν τάσιν νὰ ὑποχωρῆ ἐνώπιον τοῦ ἐπιφόβου Ἀγνώστου καὶ νὰ ἐπιχειρῆ  νὰ τὸ ἐξευμενίση ἐξορκίζοντας, λατρεύοντας ἤ ὑπηρετώντας το. Ὁ Ἕλλην ὅμως δὲν ὑποκύπτει στὸ Ἄγνωστο. Στὴν πρόκλησί του ἀπαντᾶ ἐξερευνώντας το.

21. Ὑπεράνω ὅλων εἶναι ἡ πατρίς (Αἰσχύλος).

22. Ἡ ἐκδίκησις στρέφεται καὶ ἐναντίον αὐτοῦ ποὺ τὴν παίρνει (Ἀχιλλεύς).

23. Ἀκόμη καὶ ἡ πιὸ δίκαιη τιμωρία ἔχει τὰ ὅριά της (μνηστηροφονία).

24. Ὁ ἄνθρωπος εὐδαιμονεῖ μόνον σὲ εὐδαιμονοῦσα πόλιν (Ἀριστοτέλης). Ἡ ἀτομικότης (πρόσωπο) ἀναδεικνύεται ἐντὸς τῆς συλλογικότητος (πόλις).

25. Ὁ φθόνος εἶναι ἴδιον κατωτέρων ὄντων (Ἀρχίλοχος).

26. Πρέπει νὰ ὑπάρχῃ ἁρμονία λόγων καὶ ἔργων (Φοῖνιξ πρὸς Ἀχιλλέα –«Ἰλ.» 1438-445). Διότι «λόγος χωρὶς ἔργον εἶναι ἀνώφελος καὶ κενός» (Δημοσθένης). Νὰ δρᾶς συνεπῶς συμφώνως πρὸς αὐτὰ ποὺ πρεσβεύεις, ἐναρμονίζοντας τοὺς λόγους μὲ τὶς πράξεις σου.

27. Συνεπαγόμενο τῆς προηγουμένης ἀρχῆς:Νὰ διακινδυνεύεις γιὰ ὅσα πιστεύεις (Σωκράτης, Πλάτων).

28. Ἡ οἰκογένεια ἔχει μεγάλην ἀξία. Ὁ ἄγαμος βίος ἐθεωρεῖτο ἀνώμαλος καὶ σὲ πολλὲς πόλεις (Σπάρτη κἄ). Οἱ ἄγαμοι δὲν κατελάμβαναν δημόσια ἀξιώματα ἤ ὑφίσταντο καὶ ποινές. Ὁ Πλάτων ὑπογραμμίζει τὴν σημασίαν τοῦ γάμου, ὁ ὁποῖος πρέπει νὰ θεωρῆται «ἱερός» καὶ σὲ καμμία περίπτωσι νὰ μὴν εἶναι «χαλαρός» («Πολιτ.» Ε΄. «Νόμοι» 6). Πρὶν ἀπ’ αὐτόν, ὁ Ὅμηρος προβάλλει τὸν γάμον μὲ τὶς σχέσεις Ἕκτορος -Ἀνδρομάχης, Ὀδυσσέως –Πηνελόπης. Ὡς κατάλληλην ἡλικίαν γάμου, ὁ Πλάτων θεωρεῖ τὰ 30 ἔτη γιὰ τὸν ἄνδρα καὶ τὰ 20 γιὰ τὴν γυναῖκα. Οἱ γάμοι συνήθως ἐτελοῦντο κατὰ τὸν μῆνα Γαμηλιῶνα (Ἰανουάριο –Φεβρουάριο) κατὰ τὴν πανσέληνον (Γενναριάτικο φεγγάρι). Γαμήλιοι θεοί (προστάτες τοῦ γάμου) ἦσαν ὁ Ζεύς, ἡ Ἥρα, ἡ Ἄρτεμις καὶ ὁ ἐξειδικευμἐνος πρὸς τοῦτο Ὑμέναιος.

29. Ἡ γυναῖκα τιμᾶται. Ὁ Γερμανὸς κλασσικὸς φιλόλογος, καθηγητής γερμανικῶν πανεπιστημίων καὶ τοῦ Χάρβαρντ, μέλος τῶν ἀκαδημιῶν Γερμανίας, Δανίας, Βρεταννίας, V. Jaeger (1888-1961) γράφει:

   «οἱ γυναῖκες κατέχουν πολὺ ὑψηλὴ κοινωνικὴ θέσι πρὸς τὸ τέλος τῆς περιόδου τῶν ὁμηρικῶν ἱπποτῶν… Ἡ Ἀρήτη τιμᾶται  ἀπὸ τὸν λαὸ ὡς θεὰ καὶ ἡ συμβουλή της λαμβάνεται ὑπ’ ὄψιν στὶς ἀποφάσεις τοῦ συζύγου της, βασιλέως τῶν Φαιάκων… Ἡ Πηνελόπη κινεῖται μεταξὺ τῶν μνηστήρων, μὲ πλήρη βεβαιότητα ὅτι θὰ διατηρήση  ὅλον τὸν πρὸς μίαν γυναῖκα ὀφειλόμενον σεβασμόν… Ἡ ὁμηρικὴ ἀριστοκρατία τιμᾶ τὶς γυναῖκες ὡς φορεῖς ὑψηλόφρονος ἠθικῆς καὶ τῆς παλαιᾶς παραδόσεως» («Paideia, die forming des Grieshischen menschen” ).

30. Ὑψηλοτάτη πρέπει νὰ εἶναι ἡ αἴσθησις τοῦ καθήκοντος καὶ τῆς τιμῆς. Ὁ Ἕκτωρ ξέρει ὅτι ἡ Τροία εἶναι καταδικασμένη καὶ μαζί της καὶ ὁ ἴδιος. Ὅμως μάχεται γι’αὐτήν, ὅπως τοῦ ἐπιτάσσει τὸ καθῆκον του πρὸς τὴν πατρίδα του. Ὁ Ἀχιλλεὺς γνωρίζει, ὅτι ἄν ξαναριχθῇ στὴν μάχη, θὰ σκοτωθῇ. Ὅμως ρίχνεται σ’ αὐτήν, ὅπως τοῦ ἐπιτάσσει τὸ αἴσθημα τιμῆς (βλέπε καὶ Θερμοπυλομάχους).

31. Εἰλικρίνεια (βασικὸ γνώρισμα τοῦ ἡρωϊκοῦ τρόπου ζωῆς). Δηλώνει ὁ Ἀχιλλεύς: «Εῖναι ἐχθρός μου… ὅποιος ἄλλα σκέπτεται καὶ ἄλλα λέγει» («Ἰλ.» Ι 313).

32. «Μὴ ἐμπιστευόμενοι οὔτε τὸν πλούσιο, οὔτε τὸν φτωχό, οἱ Ἕλληνες πιστεύουν στὸν ἀπὸ αὐτῆς τῆς πλευρᾶς μέσο πολίτη… Ἡ Ἑλλὰς δημιούργησε ἦθος ἐχθρικὸ πρὸς τὴν συσσώρευσι πλούτου καὶ στὴν ἐπιρροὴ τοῦ πλουσίου, καὶ εἶναι μία ἀπὸ τὶς ἐλάχιστες κοινωνίες τῆς Ἱστορίας ποὺ πέτυχε νὰ ἐπιβάλη αὐτὴν τὴν ἀντίληψι» (V.D. Hanson – J. Heath: «Ποιὸς σκότωσε τὸν Ὅμηρο;»).

33. «Ἡ τιμωρία ἐπιβάλλεται πρὸς χάριν τοῦ μέλλοντος» (Πλάτ. «Πρωταγόρας» 324b). Τὸ ἔγκλημα πρέπει νὰ τιμωρεῖται. Ἡ ἀπονομὴ Δικαιοσύνης εἶναι ἀπαραίτητη καὶ δὲν ἐπιτρέπεται ἡ παρεμπόδισίς της ἀπὸ τὴν ὑπέρμετρον ἀνοχή. «Μέγιστο καὶ πρώτιστο μεταξὺ τῶν κακῶν εἶναι ν’ἀδικῇ κάποιος καὶ νὰ μὴ τιμωρῆται» (Πλάτ. «Γοργίας», 479d). Ἡ ἀνοχὴ πρὸς τὸ κακὸ εἶναι ἐνοχή.

34. Πέρα καὶ ἐπάνω ἀπὸ τὸ σχετικό, ὑπάρχει τὸ Ἀπόλυτο. Ἡ Ἀλήθεια καὶ ἡ Δικαιοσύνη εἶναι μορφὲς τοῦ Ἀπολύτου. Ἡ σχετικότης ἀφορᾶ στὴν κοινότοπη καθημερινότητα, ὄχι στὸν Κοσμικὸ Νόμο, ποὺ συνεπάγεται ἕνα Ἠθικὸ Σύμπαν. 

Ὅταν ὁ Πρωταγόρας ἰσχυρίσθηκε  «ἁπάντων μέτρον ἄνθρωπος», ὁ Πλάτων παρετήρησε ὅτι οὐδεὶς ἄνθρωπος εἶναι δυνατὸν ποτὲ νὰ ἀναδειχθῇ εἰς μέτρον τῶν πάντων. Ἐὰν θέλωμε ἕνα «μέτρον»,  εἶπε, τότε αὐτὸ μπορεῖ νὰ εἶναι μόνον ὁ Θεός. Ἐὰν εἶσαι Ἕλλην ὀφείλεις νὰ ζῇς ὡς Ἕλλην. Δηλαδὴ κατὰ τὸν Ἑλληνικὸν Τρόπον Ζωῆς, μὲ ὁδηγὸν τὶς Ἀξίες του. Ποὺ θὰ πῇ, νὰ εἶσαι Πρόσωπο ἐλεύθερο, νοῦς ἀνήσυχος καὶ ἐρευνητικός, πνεῦμα ἀδογμάτιστο, χαρακτήρας ἐνάρετος, γενναῖος, φιλόπατρις, εὐσεβής, τιμᾶς τὴν οἰκογένεια, εἶσαι ὑπερασπιστὴς τῶν πατρίων. Νὰ εἶσαι ἐπίσης μεγαλόψυχος –συγγνωμικὸς περὶ τὰ μέγιστα, εὐγνωμικὸς περὶ τὰ ἐλάχιστα, ἔντιμος, συνεπής, λιτός, δωρικός, διαλεκτικός. Ἀκόμη, νὰ εἶσαι πολίτης ἀντὶ ὑπήκοος, ἰδεαλιστὴς ἀντὶ ὑλιστής, κατατείνων πρὸς τὸν ἡρωϊκόν, ὄχι τὸν εὐδαιμονιστικὸν τρόπον ζωῆς.

Ὁ Ἕλλην εἶναι ὄν πνευματικό, φιλομαθής, δημιουργικός, ἀφανάτιστος, ἀπορρίπτει τὶς αὐθεντίες, ἐξετάζει τὰ πάντα, κρίνει τοὺς πάντες, ἀμφισβητεῖ, ἀναζητεῖ τὴν ἀλήθεια, ἐνεργεῖ αὐτοτελῶς καὶ διακινδυνεύει γιὰ ὅσα πιστεύει. Εἶναι ἀξιοπρεπής, σέβεται τοὺς συνανθρώπους του, ἀγαπᾶ τὴν φύσι τὴν ὁποία θεωρεῖ ἱερή, ἀγωνίζεται γιὰ δικαιοσύνη. Ὁ Ἕλλην βιώνει τὶς Ἑλληνικὲς Ἀξίες, ἀντὶ νὰ ἐπιχειρῇ νὰ ἀναβιώση ἐξωτερικὰ γνωρίσματα Ἑλληνικότητος παρελθουσῶν ἐποχῶν. Ἡ Ἑλληνικότης πραγματώνεται διὰ τῆς βιώσεως τῆς οὐσίας της, ὄχι τῶν γραφικοτήτων της. Ἡ ἐπιδίωξις «ἀναβιώσεως» τῆς ἀρχαιότητος ἐκφράζει μή -ἑλληνικὸ πνεῦμα, ἀφοῦ κατὰ τὴν ἑλληνικὴ ἀντίληψιν «τὰ πάντα ρεῖ καὶ οὐδὲν μένει». Ὅταν δὲν μποροῦμε νὰ μποῦμε δεύτερη φορὰ στὸ ἴδιο ποτάμι, πῶς θὰ ζήσουμε γιὰ δεύτερη φορὰ στὸν τάδε π.Χ. αἰῶνα; Ὁ Ἕλλην δὲν μπορεῖ νὰ ἐπιδιώκη ἐπιστροφή. 

Δὲν μπορεῖ νὰ ἐπιχειρῇ νὰ ἀναστήση ξανὰ τὸν Διόνυσο. Μπορεῖ ὅμως καὶ πρέπει:

• Νὰ σκέπτεται καὶ νὰ φέρεται ὡς Ἕλλην
• Νὰ σκέπτεται διαλεκτικῶς πρὸς «ἀληθείας ζήτησιν».
• Νὰ ἀμφισβητῇ, νὰ διψᾶ γιὰ Γνῶσι, νὰ ἐρευνᾶ, νὰ κρίνῃ, νὰ ἀπορρίπτῃ τὰ ἐξουσιαστικὰ δόγματα.
• Νὰ εἶναι προσηλωμένος σὲ Ἀξίες, ὅπως ἡ Ἀλήθεια, ἡ Πατρίδα, ἡ Παράδοσις, ἡ Οἰκογένεια, ἡ Ἀξιοκρατία, ἡ Ἐλευθερία.
• Ὄχι νὰ ἀναβιώνῃ φαντασιωτικὰ τὸ ε΄ π.Χ. αἰῶνα, ἀλλὰ νὰ ἐφαρμόζῃ ἐμπράκτως στὸν τωρινὸ χῶρο καὶ στὸν σύγχρονο χρόνο, τὸ Ἑλληνικῶς Ζῆν, ὡς οὐσία, ὄχι μὲ ἐξωτερικὰ παρελθοντολογικὰ στοιχεῖα.

Τὸ Ἑλληνικῶς Ζῆν σημαίνει ὄχι χλαμυδοφορίες, πυρσούς, πέδιλα καὶ θεατρινισμούς, ἀλλὰ Παιδεία -Ἐλευθερία –Δημιουργία = Φρόνημα Ἑλληνικό καὶ Πρᾶξιν Ἑλληνικήν. Ἡ Ἑλληνικότης δὲν εἶναι ἐξωτερικότης. Εἶναι μία εἰδική (καὶ μοναδική) ἀντίληψις περὶ Κόσμου καὶ Ζωῆς. Ἀκόμη περισσότερο: εἶναι ἡ καθημερινὴ βίωσις αὐτῆς τῆς ἀντιλήψεως.

Τοῦτο προϋποθέτει καὶ συνεπάγεται τὸ «ἀγωνίζεσθαι». Ἡ Ἑλληνικὴ λέξις «ἀγών» δὲν ἔχει τὸ ἰσοδύναμό της σὲ καμμίαν ἄλλην γλῶσσα (τοὺς Ὀλυμπιακοὺς Ἀγῶνες, οἱ Ἀγγλοσάξωνες τοὺς ἀποκαλοῦν games καὶ οἱ Γάλλοι  jeux = παιχνίδια!). Στοὺς Ἕλληνες ὑπῆρχε καὶ θεὸς Ἀγών. Ὅμως στοὺς ξένους ἀπὸ τὸν Ἀγῶνα ἀπέμεινεν μόνον ἡ ἀγωνία.

Γ. Γεωργαλᾶς «Ἑλλήνων Ζῆν»

tiestiousia.blogspot.gr