Κι όσοι κατά καιρούς έχουνε προσάψει στη δημοκρατία κάποιο επίθετο -την είπαν βασιλευομένη ή βασιλευόμενη, προεδρευόμενη, προεδρική, άμεση, έμμεση, αντιπροσωπευτική, κοινοβουλευτική, χριστιανική, λαϊκή, σοσιαλιστική, οικονομική, περιεκτική και άλλα πολλά ίσως- είναι είτε 1) γιατί δεν έχουν διαβάσει τα δύο βασικά κείμενα που μιλάνε για τη Δημοκρατία, τα Πολιτικά και την Αθηναίων Πολιτεία και τα δύο του Αριστοτέλη είτε 2) γιατί, αν τα διάβασαν δεν τα κατανόησαν είτε 3) γιατί, αν τα διάβασαν και τα κατανόησαν, τα αγνόησαν, νομίζοντας ότι βρήκαν τους «αιώνιους» νόμους που διέπουν τις ανθρώπινες κοινωνίες. Η Δημοκρατία είναι μία και μόνο μία και χωρίς επίθετα.
Λέει ο Αριστοτέλης (Αριστ. Πολ. Ε, 1310α 12-22) ότι σε κάθε πολίτευμα (και σε κάθε πολιτικό κίνημα, θα συμπληρώναμε) αντιστοιχεί η ανάλογη παιδεία. ’λλη είναι η οικονομία των μη δημοκρατικών πολιτευμάτων και κινημάτων και άλλη η δημοκρατική οικονομία. ’λλη είναι η πολεοδομία των μη δημοκρατικών πολιτευμάτων και κινημάτων και άλλη η δημοκρατική πολεοδομία. Και να υπενθυμίσουμε βέβαια πως ακολουθούμε στην κατηγοριοποίηση των πολιτευμάτων την αρχαία ελληνική πολιτική σκέψη. Κατ’ αυτή τα πολιτεύματα είναι, όλα κι όλα, τρία. Κάθε πολίτευμα λοιπόν, ανεξάρτητα από το πώς αυτό το ίδιο αυτοαποκαλείται, είναι στην πραγματικότητα ή Mοναρχία ή Oλιγαρχία ή Δημοκρατία.
Η ειδοποιός διαφορά των τριών, όλων κι όλων, πολιτευμάτων είναι ο κυρίαρχος τρόπος ανάδειξης των αρχόντων. Έτσι η Μοναρχία αποκτά νέο άρχοντα με βάση το κληρονομικό δικαίωμα, όταν εκλείψει ο μονάρχης από φυσικό θάνατο ή δολοφονία, η Ολιγαρχία ανανεώνει τους άρχοντές της με εκλογή και τέλος η Δημοκρατία έχει σαν κυρίαρχο τρόπο αλλαγής των αρχόντων της την κλήρωση. Να επισημάνουμε πως στην αρχαία Αθήνα τα 99,14% των αρχόντων της αναδείχνονταν με κλήρωση! Να τονίσουμε και πάλι πως η μοναρχία αποκτά κάποιο καινούργιο άρχοντα με βάση το κληρονομικό δίκαιο και η ολιγαρχία λέει ότι ανανεώνει τους άρχοντές της, αλλά στην πραγματικότητα επανεκλέγει τους περισσότερους και λίγους αλλάζει με καινούργιους. Αντίθετα η δημοκρατία, μονάχα αυτή, αλλάζει πάντα όλους τους κληρωτούς της άρχοντες και στη θέση τους κληρώνονται καινούργιοι. Γι’ αυτό στη δημοκρατία οι πολίτες δε χωρίζονται σε άρχοντες και αρχόμενους. Όλοι θα περάσουν αναπότρεπτα από την εξουσία και κανείς δε θα καθίσει σ’ αυτή περισσότερο από οποιονδήποτε άλλον. Η δημοκρατία δεν έχει επαγγελματίες πολιτικούς και δικαστές.
Να μην παραλείψουμε να επισημάνουμε πως και τα τρία πολιτεύματα χρησιμοποιούν και το διορισμό για την ανάδειξη κάποιων αρχόντων. Βέβαια η μοναρχία τον χρησιμοποιεί κατά κόρο, η ολιγαρχία πάρα πολύ, ενώ στη δημοκρατία οι διορισμένοι είναι ελάχιστοι και απλά βοηθητικοί και εξαρτώνται από τους ενιαύσιους κληρωτούς άρχοντες που τους διόρισαν και είχαν και την ευθύνη γι’ αυτούς.
Έτσι, για παράδειγμα, θα πούμε ότι ο Κοινοβουλευτισμός είναι ολιγαρχική πολιτειακή παραλλαγή, είναι μια Φιλελεύθερη Ολιγαρχία, αφού χρησιμοποιεί την εκλογή για ανάδειξη των αρχόντων του, αλλά παρέχει και κάποιες ελευθερίες. Αντίθετα ο Φασισμός, ο Ναζισμός και ο Κομμουνισμός είναι Ολοκληρωτικές Ολιγαρχίες, μια και χρησιμοποιούν την εκλογή για την ανάδειξη των αρχόντων αλλά δεν παρέχουν τις ελευθερίες που παρέχει ο Κοινοβουλευτισμός.
Και εδώ χρωστάμε ίσως κάποια εξήγηση σαφέστερη, για να μην υπάρξουν παρερμηνείες. Το πολίτευμα στο οποίο ζούμε είναι ο Κοινοβουλευτισμός. Είναι πολίτευμα αγγλικής προέλευσης, προέρχεται από την προσπάθεια να περιορισθεί η Μοναρχία, είναι δηλαδή συρρικμωμένη Μοναρχία· έχει βέβαια μιμηθεί επιφανειακά πολλούς θεσμούς από την αρχαία ελληνική Δημοκρατία κι έχει σφετερισθεί και το όνομά της. Ο Κοινοβουλευτισμός όμως δεν είναι Δημοκρατία αλλά μια ολιγαρχική πολιτειακή παραλλαγή: οι Αρχαίοι Έλληνες και ο Αριστοτέλης θα τον κατέτασσαν σαφώς στην Ολιγαρχία, μια και χρησιμοποιεί την εκλογή κυρίως σαν τρόπο ανάδειξης και εναλλαγής των αρχόντων. Ο Κοινοβουλευτισμός είναι Φιλελεύθερη Ολιγαρχία θα λέγαμε κι εμείς, υιοθετώντας την ονομασία που έδωσε ο Κορνήλιος Καστοριάδης στο πολίτευμα αυτό. Και δεν είναι καν σαν την αρχαιοελληνική Ολιγαρχία, που ήταν συρρικνωμένη Δημοκρατία.
Για άλλα πολιτεύματα, όπως ο Φασισμός, ο Ναζισμός και ο Κομμουνισμός, θα χρησιμοποιήσουμε τον όρο Ολοκληρωτικές Ολιγαρχίες, μια και χρησιμοποιούν ή -καλύτερα- ψευτοχρησιμοποιούν και την εκλογή σαν τρόπο ανάδειξης και εναλλαγής των αρχόντων. Πάντως ο Κοινοβουλευτισμός, επειδή είναι το περισσότερο απομακρυσμένο από τη Μοναρχία πολίτευμα και είναι το καλύτερο από τα υπάρχοντα. Αλλη φορά θα κάνουμε μια λεπτομερή σύγκριση της Δημοκρατίας με τον Κοινοβουλευτισμό για να γίνουν καταφανείς οι διαφορές τους. Πάντως αν θέλαμε να παρουσιάσουμε σχηματικά πάνω σε μια ευθεία τα πολιτεύματα θα έδιναν την ακόλουθη γραφική παράσταση:
Δ ΑΕΟ Κ (ΦΟ) ΟΟς Μ
Όπου: Δ=Δημοκρατία, ΑΕΟ=Αρχαιο-Ελληνική Ολιγαρχία, Κ=Κοινοβουλευτισμός (Φιλελεύθερη Ολιγαρχία), ΟΟς=Ολοκληρωτικές Ολιγαρχίες, Μ=Μοναρχία.
A. KONTOΣ
φιλόλογος-γλωσσολόγος, νομικός, κοινωνιολόγος.
dimokratia.org
Αν σε μια πολιτεία εκλεγόταν ή κληρωνόταν ένας άρχοντας για τα επόμενα 50 χρόνια το πολίτευμα αυτό τι θα ήταν; μοναρχία, ολιγαρχία ή δημοκρατία; ο διαχωρισμός των πολιτευμάτων σύμφωνα με τον τρόπο ανάδειξης των αρχόντων μάλλον είναι άστοχος. οι λέξεις από μόνες τους μας οδηγούν στην απάντηση. μοναρχία είναι όταν αποφασίζει ένας, ολιγαρχία λίγοι και δημοκρατία όλοι. ασχέτως πώς ο ένας, οι λίγοι ή οι όλοι έφτασαν στο σημείο να αποφασίζουν ή για πόσο καιρό αποφασίζουν ή αν αποφάσιζε και το σόι τους ή με ποιό τρόπο αποφασίζουν
ΑπάντησηΔιαγραφήΠροφανώς και δημοκρατία είναι το πολίτευμα στο οποίο αποφασίζουν οι πολλοί. Αυτά τα έχουμε πει και είναι αυτονόητα.
ΑπάντησηΔιαγραφήΤο παράδειγμα σου είναι εντελώς άστοχο. Κανείς δεν είναι τόσο τρελός ώστε να επέλεγε ένα πολίτευμα στο οποίο θα κυβερνούσε ένας μόνο και μάλιστα επιλεγμένος στην τύχη.
Το ερώτημα λοιπόν δεν είναι το ΑΝ δημοκρατία είναι να ασκούν εξουσία οι πολλοί (συμφωνούμε ότι έτσι είναι), αλλά το ΠΩΣ θα ασκούν εξουσία οι πολλοί.
Και την απάντηση στο ερώτημα αυτό την έχει δώσει ο Αριστοτέλης, ότι αυτό μπορεί να συμβεί μόνο με κλήρωση.
Η κλήρωση μπορεί να εφαρμοστεί τόσο στην ανάδειξη αρχόντων (όπου δε χρειάζεται ειδική γνώση, όσο και στον έλεγχο τους (κληρωτά σώματα ελέγχου αρχόντων).
Αυτό σημαίνει δημοκρατία. Οτι οι πολλοί (ένα τυχαίο δείγμα τους) ασκούν εξουσία και έλεγχο.
Είναι δύσκολο να αποδεχτούν οι πολλοί να τους κυβερνά κάποιος που θα κληρωθεί γιατι απλά θα αμφισβητούν τις ικανότητές του. Το θέμα είναι όποιος και αν κυβερνά να υπάρχουν οι μηχανισμοί ώστε να εκφράζεται συνεχώς η λαική θέληση , να υπάρχει επαρκής ενημέρωση και να μπορεί ο λαός να καταργήσει οποιονδήποτε θεωρεί ανίκανο για το έργο που έχει αναλάβει. Τομ
ΑπάντησηΔιαγραφήείμαι ο πρώτος ανώνυμος και επανέρχομαι. θεωρώ ότι και τα αυτονόητα πρέπει να τα επανεξετάσουμε, αλλά ας τα πάρουμε με τη σειρά.
ΑπάντησηΔιαγραφήτο παράδειγμά μου το βρίσκω πολύ σχετικό γιατί δεν είχε σκοπό να αναδείξει τη σωφροσύνη κάποιων που θα επέλεγαν ένα τέτοιο πολίτευμα (50ετούς εκλογής ή κλήρωσης άρχοντα) αλλά να τονίσει ότι ασχέτως πώς ένας άνθρωπος φτάνει στην εξουσία, αν φτάσει και είναι μόνος του εκεί (στην εξουσία), τότε έχουμε μοναρχία, και αντίστοιχα ολιγαρχία.
όσον αφορά το άλλο "αυτονόητο". δημοκρατία δεν είναι το πολίτευμα στο οποίο αποφασίζουν οι πολλοί. δημοκρατία είναι το πολίτευμα στο οποίο αποφασίζουν όλοι. όπως σε μία βουλή τριακοσίων δεν αποφασίζουν οι 151 αλλά οι τριακόσιοι με το σύστημα της πλειοψηφίας, έτσι και στη δημοκρατία αποφασίζουν (ή κυβερνούν αν προτιμάς) όλοι με το σύστημα της πλειοψηφίας.
τέλος, δημοκρατία με υποδείξεις δεν είναι δημοκρατία. το θαυμάσιο του πολιτεύματος αυτού είναι ότι δεν μπορεί να προβλευθεί καμία απόφασή του. δεν υπάρχουν περιορισμοί (για την αυτοδιάλυσή της το συζητάμε). αν αποφασίσει κάτι η πλειονότητα, τέλος. έγινε. που σημαίνει ότι αν η περισσότεροι αποφασίσουν να αντικαταστήσουν την κλήρωση με κάτι άλλο. π.χ. εκλογή, τότε έτσι πρέπει να γίνει. και όσο το σύνολο κρατάει το δικαίωμα να αναθεωρεί οποιαδήποτε απόφασή του οποιαδήποτε στιγμή το πολίτευμα δεν παύει να είναι δημοκρατία. συγνώμη αριστοτέλη!
Δες λίγο αυτό το άρθρο που είναι μια ιδέα για τον εκδημοκρατισμό του σημερινού μας πολιτεύματος με την εισαγωγή της κλήρωσης.
ΑπάντησηΔιαγραφήΜΙΑ ΠΟΛΙΤΙΚΗ ΛΥΣΗ ΓΙΑ ΤΗΝ ΠΟΛΙΤΕΙΑΚΗ ΚΡΙΣΗ
Και για την αριστοκρατία; Των Αρίστων;
ΑπάντησηΔιαγραφή"Αριστοκρατία το αιρετόν."
ΔιαγραφήΤο υφιστάμενο πολιτικό σύστημα, είναι μιας μορφής αριστοκρατία (ή τουλάχιστον αυτή ήταν η προθεση του νομοθέτη - αν δεχθούμε την καλή του προαίρεση), αφού υποτίθεται οι ψηφοφόροι θα επελεγαν τους καλύτερους για να τους κυβερνήσουν.
Το πρόβλημα με την αριστοκρατία είναι ότι εύκολα διολισθαίνει σε ολιγαρχία (αντί να επιλέγουμε τους λίγους από τους άριστους με κριτήριο το ήθος τους και τις ικανότητες τους επιλέγουμε τους πλούσιους με κριτήριο το προσωπικό μας οικονομικό όφελος και καταλήγουμε το χρήμα να κάνει κουμάντο).
Μια πρόταση για να επαναφέρουμε το σημερινό ολιγαρχικό συστημα σε αριστοκρατία, είναι και ο προηγούμενος σύνδεσμος, όπου προτείνεται ένα πολίτευμα με στοιχεία από την αριστοκρατία και τη δημοκρατία, με σκοπό τη διασφάλιση της σταθερότητας της αριστοκρατίας με άμεσο έλεγχο από το λαό.
Ο ίδιος ο αριστοτέλης είχε πει ότι το άριστο πολίτευμα, συνήθως προκύπτει από συνδυασμό των βασικών πολιτευμάτων.
Η προεδρευομένη δημοκρατία, είναι συνδυασμός βασιλείας (μοναρχης = πρόεδρος) και αριστοκρατίας (εκλογές για την επιλογή (υποτίθεται) των αρίστων). Το πολίτευμα αυτό όπως φαίνεται δεν είναι κατάλληλο πλέον.