ΕΝΑ ΠΑΛΙΟ ΠΟΛΙΤΕΥΜΑ ΜΕ ΜΟΝΤΕΡΝΕΣ ΙΔΕΕΣ...

Το παλιό πολίτευμα
Το πολίτευμα αυτό γεννήθηκε σε αυτόν εδώ τον τόπο, στην Ελλάδα πριν από 5000 τουλάχιστον χρόνια και ονομάσθηκε Δ η μ ο κ ρ α τ ί α. Από τη γέννηση του μέχρι τον 6^ο πΧ αιώνα, δηλαδή για 3000 τουλάχιστον χρόνια, το πολίτευμα είχε άτυπη μορφή χωρίς γραπτούς νόμους. Είναι το πολίτευμα που ονομάσθηκε από τον Φρειδερίκο Ένγκελς,  «Αυθόρμητη Δημοκρατία των ηρωικών χρόνων της Ελλάδας».
Στο ερώτημα γιατί μόνο στην Ελλάδα αναπτύχθηκε αυτό το πολίτευμα  – γιατί η Ελλάδα έγινε το λίκνο της Δημοκρατίας – έχουν διατυπωθεί διάφορες απόψεις . Κατά μια από αυτές,  πρωτογενή αίτια  είναι  η μορφολογία, το κλίμα και οι υδάτινοι πόροι του Ελληνικού χώρου και δευτερογενή, η ελληνική γλώσσα, η αλφαβητική γραφή και η λογική αντίληψη. [1]
Ίσως είναι χρήσιμο να αναφερθεί ότι μέχρι τον 7^ο πΧ αιώνα, οι άνθρωποι όλων των λαών του κόσμου αντιμετώπιζαν τόσο τα φυσικά φαινόμενα όσο και τα  ανθρώπινα  θέματα με δογματικό τρόπο· κάποιος Θεός ήταν υπεύθυνος γι’ αυτά. Οι πρώτοι που αντιμετώπισαν τα φυσικά φαινόμενα με τη λογική, με το λόγο, ήταν οι Έλληνες προσωκρατικοί  φιλόσοφοι της Ιωνίας, οι ονομαζόμενοι και φυσικοί φιλόσοφοι. Την αντιμετώπιση με τη λογική των άλλων θεμάτων ( του ανθρώπου, της κοινωνίας), άρχισε ο Αθηναίος φιλόσοφος  Σωκράτης (470-399 πΧ) .

Η Αυθόρμητη Δημοκρατία ακολούθησε μια εξελικτική πορεία δαρβινικού τύπου, μπολιάστηκε με το λόγο των φιλοσόφων της Ιωνίας  και έφτασε στη βέλτιστη μορφή της – μεσουράνησε –  στην Αθήνα με τους νόμους του Κλεισθένη (570 – 507 πΧ)
Δύο περίπου αιώνες αργότερα, το 322 πΧ, το πολίτευμα της Αθηναϊκής Δημοκρατίας πέθανε, σαν πράξη και σαν ιδέα, όχι από την παθογένεια της, αλλά από εξωτερική παρέμβαση.[2]
Χρειάστηκε να περάσουν 2000 χρόνια για να ανακαλύψουν ξανά οι άνθρωποι αυτό το παλιό πολίτευμα και να αρχίσουν να εφαρμόζουν τις ιδέες και τις αρχές του στα υπάρχοντα συστήματα εξουσίας. Η προσπάθεια αποδοχής και εφαρμογής των ιδεών της αρχαιοελληνικής δημοκρατίας δεν ολοκληρώθηκε· συνεχίζεται ακόμη.
Οι βασικές αρχές της Δημοκρατίας
Το πολίτευμα της αρχαιοελληνικής, της Άμεσης Δημοκρατίας, αξιολογούμενο με τις κρατούσες σήμερα λογικές (φιλοσοφίες), στηρίζεται :
(1)   Στη λογική του συνόλου ( του Set στα μαθηματικά, του, Όλου στη φιλοσοφία)  και
(2)   Στη λογική του τυχαίου ( της τυχαιότητας στις επιστήμες, της κλήρωσης στην κοινωνική ζωή)
Για χιλιάδες χρόνια, ακόμη και σήμερα, οι δύο αυτές λογικές, αποτελούσαν για τα συστήματα άσκησης της εξουσίας,  «παραδείγματα προς αποφυγείν»·  σε όλες τις χώρες και τους λαούς. Εξαίρεση αποτελεί ένα παράθυρο στο χωρόχρονο με στοιχεία: Ελλάδα . Αθήνα,  6^ος- 5^ος – μέσα 4^ου πΧ  αιώνα.


Οι μοντέρνες ιδέες για το σύνολο και την τύχη.

Το σύνολο
θεωρείτο μια οντότητα με απροσδιόριστη και ευμετάβλητη  συμπεριφορά που δεν καθορίζονταν από σταθερούς κανόνες. Επόμενο αυτής της θεώρησης ήταν η δημιουργία καθεστηκυίας αντίληψης ότι η άσκηση εξουσίας από το σύνολο αποτελεί  πράξη ουτοπική και επικίνδυνη. Η εξουσία, δηλαδή η λήψη  και η υλοποίηση των αποφάσεων, δεν μπορούσε να ασκείται από το σύνολο. Οι αποφάσεις έπρεπε να λαμβάνονται από ένα μόνο στοιχείο του συνόλου· τον φωτισμένο μονάρχη ή έστω τους λίγους εκπροσώπους των πολιτών, που εκλέγονται με κριτήριο την μεγάλη, υποτίθεται,  «πνευματική και ηθική ισχύ» που διαθέτουν.
Η υλοποίηση όμως των αποφάσεων ;
Αυτή πραγματοποιείται μόνο από το σύνολο. Αντίθετη άποψη δεν έχει κανένας· ούτε αυτοί που λαμβάνουν τις αποφάσεις.
Μήπως όμως αυτό συνιστά λογική και ηθική αντίφαση ;  



Η Τύχη.
Μέχρι πρόσφατα η τύχη θεωρείτο μια οντότητα τυφλή που στερείται στόχων και προοπτικής. Σύμφωνα όμως με νέες απόψεις, όπως αυτές του Πριγκόζιν[3] , «η τύχη είναι συνώνυμο του μη ντετερμινισμού». Αυτό με απλά λόγια σημαίνει ότι η τύχη δεν είναι τυφλή και χωρίς στόχους, αλλά και «μάτια» και στόχους έχει που όμως εμείς σήμερα δεν μπορούμε να τα «δούμε» γιατί δεν υπακούνε στη νομοτέλεια του ντετερμινισμού αλλά στη νομοτέλεια του  Χάους[4] .
Οι παραπάνω κλασικές απόψεις για το σύνολο και το τυχαίο, άρχισαν σιγά-σιγά να αναθεωρούνται στους διάφορους κλάδους της επιστήμης· στη Φυσική, στα Μαθηματικά, στη Βιολογία, στην Κοσμολογία, στην Κοινωνιολογία, στη Γλωσσολογία στην Πολιτική.
Ας επιχειρήσουμε λοιπόν μία πολύ συνοπτική επισκόπηση  αυτών των νέων ιδεών.


Στη Φυσική.
Στη νεότερη Φυσική και ειδικότερα στην Στατιστική Μηχανική, το σύνολο των στοιχείων ενός συστήματος και η τυχαία συμπεριφορά τους, οδηγούν σε  νόμους που έχουν την ίδια ισχύ με αυτούς της Κλασικής Φυσικής. Για παράδειγμα, ο νόμος του Ωμ[5] που διδαχθήκαμε στο Γυμνάσιο ότι προκύπτει από την εμπειρία και το πείραμα, στην Στατιστική Μηχανική είναι μαθηματικό (λογικό) συμπέρασμα που βασίζεται  στη λογική του συνόλου και του τυχαίου.
Ένας άλλος νόμος που στηρίζεται στη λογική του συνόλου και του τυχαίου είναι ο νόμος της εντροπίας. Ο νόμος αυτό έγινε αιτία της καθιέρωσης μιας νέας κατηγορίας νόμων στη φυσική που ονομάστηκαν στατιστικοί νόμοι[6].



Στη Στατιστική.

Ο κλάδος αυτός των μαθηματικών, στηρίζεται επίσης στη λογική του συνόλου και του τυχαίου και είναι πολύ γνωστός από τις εφαρμογές που έχει σε τόσους και τόσους τομείς· στην έρευνα, στην οικονομία, στη διοίκηση, στις δημοσκοπήσεις . Τα συμπεράσματα όμως στη  στατιστική, προκύπτουν από ένα «απείρως» μικρότερο πλήθος στοιχείων σε σύγκριση με αυτά των νόμων της Φυσικής. Αυτό έχει σαν αποτέλεσμα οι μεν στατιστικοί νόμοι της Φυσικής να έχουν στην πράξη  βεβαιότητα, ενώ τα στατιστικά συμπεράσματα κάποια πιθανότητα και μάλιστα μετρήσιμη. Γενικά, η πιθανότητα να ισχύει ένα στατιστικό συμπέρασμα είναι τόσο μεγαλύτερη όσο μεγαλύτερο είναι το πλήθος των στατιστικών στοιχείων. Αυτή την σχέση τη βιώνουν οι πολίτες κατά την σταδιακή ανακοίνωση των εκλογικών αποτελεσμάτων.
Άλλο σημαντικό ίσως στοιχείο για την κατανόηση του κύρους των συνόλων είναι ότι  στη μαθηματική διαχείριση αυτών – στη «Θεωρία Συνόλων» –  τα σύνολα θεωρούνται αυτόνομα μεγέθη, ανεξάρτητα από το είδος των στοιχείων τους. Οι  ιδιότητες των συνόλων, δεν ταυτίζονται με αυτές των στοιχείων που τα αποτελούν


Στη Βιολογία

Τα συμπεράσματα της λογικής του συνόλου και του τυχαίου στη Φυσική και στη Στατιστική προκύπτουν από τη μαθηματική διαχείριση στοιχείων που στερούνται – ή θεωρούμε ότι στερούνται – δυνατότητας αυτοοργάνωσης (πχ τα μόρια ενός αερίου). Τι ισχύει όμως σε σύνολα από έμβια στοιχεία, από ανθρώπους για παράδειγμα με βούληση και δυνατότητες αυτοοργάνωσης ;  Απάντηση στο ερώτημα αυτό δίδεται από τη θεωρία του  Gestalt[7], (θεωρία του οργανωμένου συνόλου), που αναπτύχθηκε από Γερμανούς Ψυχιάτρους, Ψυχολόγους και Φιλοσόφους. Κατά την θεωρία αυτή οι δυνατότητες ενός οργανωμένου συνόλου είναι ίσες ή μεγαλύτερες από το άθροισμα των δυνατοτήτων όλων των μελών του συνόλου και κατά μείζονα λόγο από τις δυνατότητες οιουδήποτε μέλους του συνόλου
Για παράδειγμα, οι δυνατότητες της οργανωμένης κοινωνίας είναι πάντοτε μεγαλύτερες από τις δυνατότητες οιοδήποτε μέλους της κοινωνίας, έστω και αν αυτό είναι μια μεγαλοφυΐα, ένας γνήσιος Μεσσίας. Το τι ισχύει για την  περίπτωση ενός ιμιτασιόν Μεσσία είναι αυτονόητο.


Στον Στρουκτουραλισμό
Ο Στρουκτουραλισμός ή δομολογισμός ή δομισμός, είναι ένα κίνημα νέων ιδεών με εφαρμογές στη Γλωσσολογία, στην Ανθρωπολογία, στην Κοινωνιολογία και σε άλλες επιστήμες όπως αυτή των καλών τεχνών.
Το κίνημα ιδεών του Στρουκτουραλισμού βασίζεται στο αξίωμα ότι η εξέλιξη και τα χαρακτηριστικά των συστημάτων διαμορφώνονται από οργανωμένα σύνολα στοιχείων  που ονομάζονται  στρουκτούρες ή δομές,  και όχι από τα βασικά στοιχεία αυτών, τα άτομα.
Για παράδειγμα, στον κοινωνικό στρουκτουραλισμό, τα χαρακτηριστικά και η εξέλιξη των κοινωνιών, δεν διαμορφώνονται από τα άτομα της κοινωνίας, αλλά από κάποιες δομές της (σύνολα ατόμων) όπως είναι η οικογένεια, η γενιά, η φατρία, η φυλή, η πόλη.


Συμπεράσματα
Από τα προαναφερθέντα προκύπτουν  τρία σημαντικά συμπεράσματα:
1.Το αξίωμα της λογικής του συνόλου και του τυχαίου, ότι δηλαδή η μορφή και η εξέλιξη ενός συστήματος  καθορίζεται από τη συμμετοχή  όλων των στοιχείων του συστήματος και όχι από το ένα η κάποια λίγα στοιχεία αυτού, έχει γενική ισχύ.
2. Οι ιδέες και αρχές της Αρχαιοελληνικής, της Άμεσης Δημοκρατίας αξιολογούμενες με τις σημερινές αντιλήψεις, είναι ορθολογικές, ηθικές και αποτελεσματικές, και όχι, όπως κάποιοι υποστηρίζουν – από άγνοια ή ιδιοτέλεια –  αναχρονιστικές, αναποτελεσματικές και ουτοπικές.
3. Οι απόψεις πνευματικών ανθρώπων και απλών πολιτών, ότι η επιστροφή στις αρχές της Άμεσης Δημοκρατίας – που προφανώς θα προσαρμοσθούν στα σημερινά δεδομένα – αποτελεί το μόνο δρόμο υπέρβασης της σημερινής γενικής κρίσης, είναι ένα μοναδικό  παράθυρο ελπίδας.
Μακάρι οι άνθρωποι να αποφασίσουν να ανοίξουν ξανά αυτό το παράθυρο ελπίδας. Μακάρι να πεισθούν ότι η σημερινή ψηφιακή τεχνολογία μπορεί να διασφαλίσει λειτουργική και οικονομική εφικτοτητα, σε αυτή τους την προσπάθεια· στην προσπάθεια λειτουργίας της Ψηφιακής Άμεσης Δημοκρατίας.

---

[1] Δημοσθένης Κυριαζής. «Ψηφιακή  Δημοκρατία.  Η Επίδραση της σύγχρονης Φυσικής και της Τεχνολογίας στη Δημοκρατία». Εκδόσεις: Ένωση Ελλήνων Φυσικών 2009

[2] Το 322  ο στρατηγός των Μακεδόνων Αντίπατρος, νίκησε τους Αθηναίους  στο Λαμιακό Πόλεμο, και τους υποχρέωσε  να καταργήσουν το δημοκρατικό τους πολίτευμα και να εγκαθιδρύσουν ένα ολιγαρχικό καθεστώς.

[3] Πριγκόζιν ( Ilya Prigogine, 1917-2003 ), διακεκριμένος Φυσικός και Χημικός που έλαβε βραβείο Νόμπελ για τις εργασίες του γεφύρωσης και ενοποίησης των αντιλήψεων: της Κλασσικής Φυσικής, της Βιολογίας, της Φιλοσοφίας, της Κοινωνιολογίας και των Τεχνολογικών εφαρμογών.

[4] Κατά τη Θεωρία του Χάους, τα χαοτικά φαινόμενα και συστήματα κατά βάθος είναι φαινόμενα πολλαπλού και ασταθούς ντετερμινισμού των οπίων τη συμπεριφορά δεν μπορούμε να προβλέψουμε, ή τουλάχιστον σήμερα δεν μπορούμε να προβλέψουμε. Στην  γλώσσα της Φυσικής, Χαοτικά συστήματα ονομάζονται αυτά των οποίων η εξέλιξη περιγράφεται από μη γραμμικές διαφορικές εξισώσεις, δηλαδή από εξισώσεις που δεν λύνονται ή ακριβέστερα σήμερα δεν ξέρουμε να λύνουμε.

[5] Ο νόμος αυτός εκφράζεται από τη σχέση :   I = V / R, όπου I= το ρεύμα που διέρχεται από έναν αγωγό,  V= η τάση που υπάρχει στα άκρα του αγωγού και R= η αντίσταση του αγωγού.

[6] Σήμερα στη Φυσική οι νόμοι διακρίνονται σε ντετερμινιστικούς που ισχύουν με απόλυτη βεβαιότητα και σε στατιστικούς που ισχύουν με πολύ μεγάλη πιθανότητα. Παράδειγμα ο θεμελιώδης νόμος της Μηχανικής  F = m.a  είναι ντετερμινιστικός, ενώ ο νόμος της εντροπίας στατιστικός.

[7] Η θεωρία αυτή στα Αγγλικά ονομάζεται επίσης Gestalt. Στα Ελληνικά χρησιμοποιήσαμε τον ίδιο όρο καθώς και τον περιφραστικό όρο «θεωρία του οργανωμένου συνόλου».

alithinapsemata.wordpress.com